KEJELASAN NADZAR QURBAN YANG DI UCAPKAN MASYARAKAT

SAPIKejelasan Nadzar Qurban Yang Diucapkan Masyarakat

                 Kesenjangan antara cita dan realita sering terjadi di kehidupan sosial masyarakat, tak jarang masyarakat awam mendapati kerisauan dikala harapanya tidak sealur dengan tadwin Syari’at. Semisal kasus Cak Wahid dan Cak Machmud yang berangkat dari dialog sederhana.

Cak Wahid                     : Cak Machmud..! kamu mau kemana ?

Cak Machmud                : Mau ke pasar !

Cak Wahid                     : Beli apa ?

Cak Machmud                : Membeli sapi,

Cak Wahid                     : Buat apa ?

Cak machmud                : Aku ingin berqurban !

Menurut hemat ulama’ di daerahnya, ungkapan Cak Machmud tersebut termasuk Udlhiyyah Nadzar Hukman, dengan bertendensi pada :

(قوله ولا تجب الأضحية إلا بالنذر) أي حقيقة أو حكما. فالأول كقوله “لله علي أن أضحي بهذه”، والثاني كقوله “جعلت هذه أضحية” – إلى أن قال – فما يقع من العوام عند سؤالهم عما يريدون التضحية به من قولهم “هذه أضحية” تصير به واجبة ويحرم الأكل منها. ولا يقبل قولهم أردنا التطوع بها خلافا لبعضهم. اهـ البيجوري على ابن قاسم.

Sedang Cak Machmud sama sekali tidak niat Nadzar.

Pertanyaan :

a.Benarkah ungkapan Cak Machmud tersebut tergolong Udlhiyyah Nadzar Hukmi ?

Jawaban:

Tidak tergolong Nadzar Udlhiyah Hukmi, karena barang yang dinadzari belum ada (غير المعين).

Referensi:

1.Mauhibah Dzil Fadll, juz. 4, hal. 678-680.

2.Asna Al Matholib, juz. 6, hal. 460.

?   موهبة ذي الفضل مع هامشه للشيخ مخفوظ الترمسي – ( 4/678-680 ) ما نصه :

( لا تجب ) الأضحية ( إلا بالنذر ) كللّه علي أو علي أن أضحي ( وبقوله هذه أضحية أو جعلتها أضحية ) لزوال ملكه عنها بذلك . ( قوله بذلك ) أي بالنذر وبالتعيين المذكورين كما لو نذر التصدق بمال بعينه خلافا لمن نزع فيه.

?  أسنى المطالب شرح روض الطالب لشيخ الإسلام زكريا بن محمد بن زكريا الأنصاري – (6 / 460(ما نصه :

( وتجب بالنذر ) كسائر القرب وكذا بقوله جعلت هذه أضحية كما سيأتي ( فإن قال : لله علي إن اشتريت شاة أن أجعلها أضحية واشترى ) شاة ( لزمه أن يجعلها ) أضحية وفاء عما التزمه في ذمته هذا إن قصد الشكر على حصول الملك فإن قصد الامتناع فنذر لجاج وسيأتي ( فإن عينها ) فقال إن اشتريت هذه الشاة فعلي أن أجعلها أضحية ( ففي لزوم جعلها ) أضحية ( وجهان ) أحدهما لا قال في المجموع ، وهو أقيس تغليبا لحكم التعيين وقد أوجبها قبل الملك فيلغو كما لو علق به طلاقا أو عتقا والثاني نعم تغليبا للنذر ( ولا تصير ) البدنة أو الشاة في هذه وفيما لو اشتراها بنية الأضحية ( أضحية بنفس الشراء ، ولا بالنية ) ؛ لأن إزالة الملك على سبيل القربة لا تحصل بذلك كما لو اشترى عبدا بنية الوقف أو العتق .

b.Apakah perkataan yang menyebabkan Nadzar Udlhiyyah Hukman harus disertai niat?

Jawaban:

Khilaf :

–          Menurut Imam Bulqini dan Maroghy wajib niat jika ingin menjadi nadzar.

–          Sedang menurut Imam Ibnu Hajar dalam kitab Tuhfah tidak wajib.

Referensi:

1.Bughyah Al Mustarsyidin, juz. 1, hal. 548.

2.Hasyiyah al Jamal, juz. 22, hal, 162.

3.Hasyiyah Al Baijuri, juz. 2, hal. 296.

?   بغية المسترشدين للحبيب عبد الرحمن بن محمد بن حسين بن عمر باعلوي – (1 / 548) ما نصه :

)مسألة : ب) : ظاهر كلامهم أن من قال : هذه أضحية أو هي أضحية أو هدي تعينت وزال ملكه عنها ، ولا يتصرف إلا بذبحها في الوقت وتفرقتها ، ولا عبرة بنيته خلاف ذلك لأنه صريح ، قال الأذرعي : كلامهم ظاهر في أنه إنشاء وهو بالإقرار أشبه ، واستحسنه في القلائد قال : ومنه يؤخذ أنه إن أراد أني أريد التضحية بها تطوعاً كما هو عرف الناس المطرد فيما يأخذونه لذلك حمل على ما أراد ، وقد أفتى البلقيني والمراغي بأنها لا تصير منذورة بقوله : هذه أضحيتي بإضافتها إليه ، ومثله : هذه عقيقة فلان ، واستشكل ذلك في التحفة ثم ردّه ، والقلب إلى ما قاله الأذرعي أميل.

?   حاشية الجمل للشيخ سليمان بن عمر س- (22 / 162) ما نصه :

وعبارة شرح م ر في تقرير الفرق بين صيغة الجعل وصيغة النذر نصها : وفارقت المنذورة الآتية بأن صيغة الجعل لجريان الخلاف في أصل اللزوم بها أحط من النذر فاحتاجت لتقويتها وهي النية عند الذبح نعم لو اقترنت بالجعل كفت عنها عند الذبح كما اكتفى باقترانها بإفراز أو تعيين ما يضحي به في مندوبة أو واجبة معينة عن نذر في ذمته قياسا على الاكتفاء بها عند الإفراز في الزكاة وبعده وقبل الدفع انتهت ( قوله فلا يشترط له نية ) أي لأن التعيين بالنذر أقوى من التعيين بالجعل ا هـ ح ل.

?   حاشية البيجوري على ابن قاسم للشيخ إبراهيم الباجوري – (2/296) ما نصه :

(قوله ولا تجب الأضحية إلا بالنذر) أي حقيقة أو حكما . فالأول كقوله “لله علي أن أضحي بهذه” والثاني كقوله جعلت هذه أضحية إلى أن قال فما يقع من العوام عند سؤالهم عما يريد التضحية به من قولهم ” هذه أضحية ” تصير به واجبة ويحرم الأكل منها. ولا يقبل قولهم أردنا التطوع بها خلافا لبعضهم وقال الشبراملسي لا يبعد إغتفار ذلك للعوام وهو قريب لكن ضعفه مشايخنا فالجواب المخلص من ذلك أن يقول المسؤول نريد أن نذبحها يوم العيد …..ولا يشترط في المعينة إبتداء بالنذر نية بخلاف المتطوع بها والواجبة بالفعل أو بالتعيين عما في الذمة فيشترط لها نية عتد الذبح أو عند التعيين لما يضحي به كالنية في الزكاة.

c.Bagaimanakah solusi bagi seseorang (mudlohhi) yang terlanjur memakan daging hewan qurbanya, karena beranggapan ungkapan tersebut diatas (seperti dalam ibarat) tidak tergolong Nadzar Udlhiyyah Hukmi ?(gugur)

penjelasan nadzar hukman

. Tidak wajib kecuali ada ucapan yang mengarah pada nadzar
Uraian Jawaban
Mengacu pendapat jumhurul ulama’ Pada dasarnya hukum Qurban adalah sunnah muakkad, dan bisa menjadi wajib karena adanya Nadzar.
Berbicara tentang Nadzar, Bentuk nadzar ada 2 yaitu
1) Nadzar shorih (jelas) seperti ucapan “untuk Allah, saya akan berqurban, ini adalah hewan qurbanku, aku jadikan hewan ini sebagai qurban”, dalam nadzar ini tidak membutuhkan niat bahkan kalau niat dengan niat yang tidak sesuai ucapannya, niatnya tidak diperhitungkan.
Karena itu yang sering terjadi pada masyarakat awam yaitu ketika mereka pulang dari pasar dengan menuntun kambing kemudian ditanya rekannya kambing siapa itu? Dia menjawab: “ini hewan kurbanku”, maka secara otomatis dia telah bernadzar berkurban.
Namun pendapat ini ditentang sebagian ulama’ antara lain Sayyid Umar Al Bashry yang mengatakan bahwa ucapan “Ini adalah hewan kurbanku” akan menjadi nadzar kurban kalau seseorang mengatakannya tanpa niat memberi tahu (ihbar), kalau ada niat ihbar maka tidak menjadi nadzar.
2) Nadzar kinayah (tidak jelas) seperti ucapan “kalau saya sembuh dari sakitku maka saya akan menyembelih seekor kambing”, dalam nadzar ini hukumnya sangat bergantung terhadap niat
• حاشيتا قليوبي – وعميرة – (ج 1 / ص 97)
كِتَابُ الْأُضْحِيَّةِ قَوْلُهُ : ( لَا تَجِبُ إلَّا بِالْتِزَامٍ ) يُرِيدُ بِهِ أَنَّ نِيَّةَ الشِّرَاءِ لِلْأُضْحِيَّةِ لَا تُوجِبُهَا وَهُوَ كَذَلِكَ عَلَى الْأَصَحِّ ، قَوْلُهُ : ( بِالنَّذْرِ ) أَيْ وَمَا أُلْحِقَ بِهِ كَجَعَلْتُهَا أُضْحِيَّةً أَوْ هَذِه أُضْحِيَّةً
Qurban hukumnya tidak wajib kecuali dengan adanya menerima kewajiban (dengan nadzar), ini mengandung pengertian bahwa niat membeli untuk qurban tidak menjadikan wajibnya qurban. Ini menurut Qoul Ashoh. Qurban menjadi wajib sebab nadzar atau sesuatu yang menyamainya seperti mengatakan : “aku jadikan kambing ini sebagai kurban” atau “kambing ini adalah qurban”
o مغني المختاج 6 ص : 233
وأما الصيغة فيشترط فيها لفظ يشعر بالتزام فلا ينعقد بالنية كسائر العقود وتنعقد بإشارة الأخرس المفهمة , وينبغي كما قال شيخنا انعقاده بكناية الناطق مع النية
Disyaratkan dalam Shighot (ungkapan nadzar), kata-kata yang menunjukkan menerima kewajiban, sehingga tidak sah nadzar hanya dengan niat seperti aqad-aqad yang lain, dan nadzar sah dengan isyarat bagi orang bisu. Dan menurut Syaikhuna nadzar sah dengan bahasa kinayah jika disertai niat
o نهاية المختاج 8 ص: 131
[ فَرْعٌ ] لَوْ قَالَ : إنْ مَلَكْت هَذِهِ الشَّاةَ فَلِلَّهِ عَلَيَّ أَنْ أُضَحِّيَ بِهَا لَمْ تَلْزَمْهُ , وَإِنْ مَلَكَهَا لِأَنَّ الْمُعَيَّنَ لَا يَثْبُتُ فِي الذِّمَّةِ بِخِلَافِ إنْ مَلَكْتُ شَاةً فَلِلَّهِ عَلَيَّ أَنْ أُضَحِّيَ بِهَا فَتَلْزَمُهُ إذَا مَلَكَ شَاةً لِأَنَّ غَيْرَ الْمُعَيَّنِ يَثْبُتُ فِي الذِّمَّةِ , كَذَا صَرَّحُوا بِهِمَا فَانْظُرْ الرَّوْضَ وَغَيْرَهُ انْتَهَى سم عَلَى مَنْهَجٍ
(Far’un) Kalau ada orang berkata : “Jika aku memiliki kambing ini, maka hanya karena Allah aku akan berkurban dengannya”, maka dia tidak wajib berkurban walau dia benar-benar memiliki kambing tersebut, sebab “sesuatu yang tertentu tidak bisa menjadi tetap dalam tanggungjawabnya”. Berbeda jika ia mengatakan: “Jika aku memiliki seokar kambing maka hanya karena Allah aku akan berkurban dengannya”, maka ia wajib berkurban jika ia benar-benar memiliki seekor kambing, karena “sesuatu yang tidak tertentu itu bisa menjadi tetap dalam tanggungjawabnya”. 2 masalah ini telah dijelaskan oleh ulama’, lihat dalam kitab Roudl dan kitab-kitab lain.